Hypernaturamia
De natuur is groter dan wij. Ook als die daarbij een handje is geholpen, zoals deze buxusbal in een verder keurig kortgehouden straat. Maar dit is niet zomaar een buxusbal. Deze bal heeft de boel overgenomen, het huis tot bijzaak gemaakt. Ik bel aan, want is dit echt te bedoeling? Wout Hupkens doet open en knippert onwennig in het licht. Hij leeft in constante schemer, de bal blokkeert alle zon. Ja, dit is inderdaad uit de hand gelopen en hij wil wel uitleggen hoe.
Ooit was dit een aardig voortuintje, met hortensia's, een Japanse kers en rozen. De buxusbal was er ook al, een huwelijkscadeau waar de Hupkens een hekel aan hadden, maar die vanwege het regelmatige bezoek van de schenker niet weg kon. Daar was mee te leven, want zo'n buxus is met regelmatig snoeien in toom te houden.
In 1981 ging het echtpaar Hupkens op koperen huwelijksreis naar Wenen. Daar nam ze de paardenkoets richting Schönbrunn voor een wandeling door het Slotpark. Dat staat bekend om het extreme snoeiwerk, maar dat wisten ze niet. Geen boom te groot en geen heg te breed of er is wel een hoogwerker of rijdend platform aan het werk om de bladlijn gelijk te trekken. Door de jaren heen ontstond zo een strakke snoeituin met de dimensie van een groot bos.
Wout vertelt hoe hij een laan langs zo'n heg wilde aflopen, op zoek naar een koffiehuis met Apfelstrudel. Maar die laan leek steeds verder te rekken, er kwam geen eind aan. 'Met iedere stap voelde ik me steeds meer Pinkeltje.' Echtgenote Gertie Hupkens verschijnt in het halfduister achter haar man. Ze trekt een foto van het prikbord in de hal. 'Die heb ik toen van Wout genomen.' Zeker is dat Wout van voor de foto een andere was dan de Wout erna.
Gertie: 'We waren altijd dik tevreden hier, maar eenmaal terug uit Wenen vond Wout opeens alles te klein. Ons huis, de straat, het dorp. Hij kreeg het benauwd, letterlijk, raakte overspannen. We hebben hulp gezocht, kwamen in een medische molen. Hij is binnenstebuiten gekeerd, maar ze konden niets vinden. Eenmaal in de ziektewet richtte Wout zich op de buxusbal. Op een zondag in alle vroegte om een uur of vier. Ik denk, waar is Wout? Nou in de voortuin, kunstmest voerend aan die bal. En in de achtertuin pootte hij 's middags nog eentje, bij aankoop al een flinke hoor, heel prijzig en inclusief brochure met groeiplan. Het gaf hem weer een doel, zei hij. Nou ja, dat is nu dertig jaar geleden. Ik zou die ballen dolgraag intomen, maar dan krijgen we woorden. Het heeft nog jaren geduurd voordat een Engelse arts met een diagnose kwam wat Wout mankeert. Het is hypernaturamia, waarschijnlijk opgelopen in Wenen. Daar is niks aan te doen, we moeten ermee leven. Wilt u de buxusbal achter ook zien? Die is écht groot hoor, we leven al jaren in onmin met de buren.'
Van hypernaturamia had ik nog nooit gehoord. Het blijkt een uiterst zeldzaam zusje van het Syndroom van Stendhal, waarbij het slachtoffer helemaal wordt overrompeld en vermorzeld door de schoonheid van kunst. Dat is nog te behandelen, door bijvoorbeeld nooit meer naar Florence te reizen. Maar bij hypernaturamia kan iemand een overweldigende natuurbeleving niet goed verwerken, en dat kan altijd en overal gebeuren. Niet alleen in Yellowstone National Park, maar ook op de eerste lentedag of bij een bonsaiboompje. De storing is in 1965 voor het eerst beschreven door de Britse hoogleraar psychiatrie Gary Treebender en ook bekend als het Syndroom van Caspar David Friedrich. Het is een kortsluiting in het hoofd, waarschijnlijk veroorzaakt door een acuut intern conflict tussen cultuur en natuur. De patiënt voelt een onstuitbare drang om de balans weer te herstellen, wat van z'n levensdagen nooit gaat lukken natuurlijk. De schade is plotseling en blijvend, maar je kunt er wel heel oud mee worden.
Ook Wout nodigt mij nu binnen. 'Wilt u een kopje buxusthee?'
Let op: voorgaande is allemaal uit mijn duim gezogen. Dat zeg ik maar even, ik moet uitkijken daarmee, het is een syndroom van deze tijd dat velen fictie en werkelijkheid niet meer op eigen kracht weten te scheiden en daarom saaie duidelijkheid eisen. Maar: die Buxusbal staat daar echt. En ik heb dus nog steeds geen antwoord: waarom kiezen mensen voor reusachtige buxusballen en andere tirannieke beplanting in de tuin? Iemand?