Boekenmarkten

Hoe moet het verder met de boekenmarkten? Eind vorige eeuw was er een opleving. Maar inmiddels sterven de kopers in rap tempo uit en jonge handelaren komen er dus niet bij. Wie wil nog zeulen met honderden kilo's vaak onverkoopbare pockets, folianten, en dichtbundels.. wat niets zegt over die boeken, die zijn er niet minder om. De tijden zijn gewoon veranderd.

Voor VPRO's Onvoltooid Verleden Tijd maakte ik een documentaire over de geschiedenis en toekomst van de boekenmarkt, die hier is te horen. Met onder anderen de boek&taal-historici Jeroen Salman en Ewoud Sanders, maar ook verkopers en klanten bij de wekelijkse boekenmarkten op het Amsterdamse Spui en langs het Haagse Lange Voorhout. Daarbij schreef ik een artikel voor de VPRO-Gids: Struinen en Bladeren.

Soms is het nog groot feest, zoals op de jaarlijkse boekenmarkt in Deventer, waar je in processie langs honderden meters boekenkramen schuifelt en je figurant waant in een eeuwenoude traditie. Maar schijn bedriegt, want dit toeristisch boekfestijn bestaat pas sinds 1989. En ook de wekelijkse boekenmarkten op het Haagse Lange Voorhout en het Amsterdamse Spui zijn schijn-antiek, hooguit dertig, veertig jaar. Uitzondering is de dagelijkse boekverkoop onder de Amsterdamse Oudemanhuispoort, al vanaf 1876. En op het Waterlooplein ligt ook al heel lang tweedehands drukwerk tussen de kleren en roestig metaal.

De handel in drukwerk op straat kwam op gang rond 1600. Het was een armoedige business van vooral Joodse kooplieden, die geen lid mochten zijn van het boekverkopersgilde dat een koopkrachtige clientèle bediende in chique boekwinkels. Maar de gildeleden waren tegelijk uitgevers die wat extra's wilden verdienen. Ze drukten niet alleen boeken, maar ook losse vellen met liederen, blaadjes vol geïllustreerde verhalen en andere populaire lectuur voor het grote publiek dat nooit voet in hun winkels zette.

Soms was dat drukwerk zelfs veel te link om in de etalage te leggen, zoals pornografie en politieke pamfletten. Daarvoor hadden ze de 'ambulante straathandel' nodig, de verkopers die ze niet in hun club wilden hebben: de kraamhouders op de pleinen en onder de bogen en de marskramers die in weer in wind stad en land afreisden door de modder, zwaar bepakt met almanakken vol weersvoorspellingen en weetjes waar jaarlijks wel honderdduizend van werden verkocht.

Hoor en lees het allemaal via bovenvermelde linken. Eindredactie voor dit OVT Spoor Terug deed Katinka Baehr, productie: Dini Bangma, eindmix: Alfred Koster