Reddeloze Reportage

Maart 1989 begon mijn stage bij het roemruchte radioprogramma Het Gebouw van de VPRO. Dat wás ook echt een gebouw, met een galmend trappenhuis, veel kamertjes, kantoren en schuifdeuren. Op vrijdagen moest je uitkijken wat je zei, want overal hingen microfoons en die stonden de hele lange live-uitzending open, van 's ochtends vroeg tot laat in de middag. Althans, ze kónden open staan. Welke precies, dat bepaalde regisseur en bedenker Peter Flik achter zijn mengpaneel bij de receptie.

Daar schoof ook Cor Galis aan met onnavolgbaar voorgelezen commentaar op het nieuws en ontvingen Harmke Pijpers en Stan van Houcke interview-gasten. Soms ging dat vriendelijk plagend, soms zo pinnig dat de bezoekers met knikkende knieën de trap op klommen voor het echte kruisverhoor dat nog moest komen door Ger Jochems of Ronald van den Boogaard; dit was tenslotte de nieuwszender Radio 1.

Maar het kon boven ook heel gezellig uitpakken, met vrolijk gelach en huiselijk gerommel, een zigeunerorkestje bij de Afdeling Buitenland, merelzang door het open raam en Hans Dorrestijn achter de piano met zijn alternatieve nieuwsbulletin Dorrestijns Pers Agentschap (DPA). Op die momenten was dit juist weer níet de nieuwszender Radio 1, tot grote ergernis van andere omroepen die het allemaal veel te vrij vonden. Klik hier voor een stukje Gebouw op 9 december 1986.

Het programma was enorm populair, honderdduizenden luisteraars leefden de hele vrijdag in hun hoofd tussen die muren. Maar zoals dat gaat met plekken van de verbeelding: je moest er niet naartoe gaan om je fantasie bevestigd te zien. Dat kon alleen maar tegenvallen, zoals beschreven in dit blog van Jan-Willem Swane. En ook voor mij als stagiair botsten verwachtingen en werkelijkheid: ik was totaal ongeschikt voor de jacht op harde actualiteit bij de Afdeling Binnenland.

Geen punt, vond Peter Flik. Hij bedacht de Reddeloze Reportage, een wekelijkse rubriek waarvoor we samen op pad gingen om een onmogelijke vraag te beantwoorden. De rolverdeling was conform de realiteit: Flik als ouwe rot en ik als totale beginneling met ontregelende invallen - mij soms ingefluisterd door Peter, want inhoud en vormgeving waren van zijn hand.

Voor de eerste Reddeloze Reportage reisden we op 20 juni 1989 naar Artis. Daar woonde een vijftigjarige gaviaal die nooit een naam had gekregen. Waarom niet? Luister naar:

We hebben bijna vijftig Reddeloze Reportages gemaakt. Uiteindelijk werkte de rolverdeling niet meer, want ik kreeg gaandeweg door hoe radio werkt en ben intussen niet meer zo reddeloos, althans: meestal. Peter was een geweldige leermeester en werd een dierbare vriend. Op deze site schreef ik hier een portret.

Het Gebouw sneefde in 1993, de formule werd na negen jaar wat sleets. Bovendien moest Radio 1 strakker, de VPRO kon steeds minder een eigen koers varen.

Intussen - ik schrijf dit in 2022 - is Radio 1 voor een groot deel eenheidsworst en zoiets als Het Gebouw ondenkbaar. Sommige oud-medewerkers verzuchten steeds hoe jammer dat is, maar dat vinden jonge radio & podcastmakers heel irritant. Begrijpelijk, want dat Gebouw staat voor de verbeelding van toen, op de radio gebracht door een kleine groep makers die met hulp van voldoende budget hun gang mochten gaan. Dat is voorbij en komt niet meer terug. De vele makers van nu hebben te dealen met verstikkende programma-formats, enorme concurrentie in podcast-land en financiële kwetsbaarheid. Toch knokken ze om de broodnodige verbeelding voor het hier en nu in de lucht te houden.